สามารถ

ความสามารถในภาษาอังกฤษมีอยู่ 3 ระดับครับ คือ can do something, to be able to do something, และ ก็ to be capable of doing something มีความหมายต่างกันอย่างไร ก่อนถึงความหมาย ขอให้สังเกต และจำรูปไวยกรณ์ที่ใช้ต่างกันด้วยนะครับ

ดูตัวอย่างเช่น ถ้าจะพูดว่า “ฉันปีนเขาได้” ก็พูดได้สามแบบ

• I can climb a mountain.
• I am able to climb a mountain.
• I am capable of climbing a mountain.

ถ้าพูดลอย ๆ แบบนี้ ก็หมายถึง ความสามารถครับ ว่าปีนเป็นหรือไม่เป็น แบบที่หนึ่ง และสองความหมายใกล้เคียงกัน แต่การเน้นถึงความสามารถนั้น ก็หนักขึ้นจากแบบที่หนึ่งจนถึงแบบที่สาม แปลง่าย ๆ คือ แบบที่หนึ่งอาจจะแปลว่า ฉันปีนได้ แต่แบบที่สามหมายถึง ฉันมีสมถนะ (คือความสามารถทางกายภาพ และทักษะ) ที่จะปีนได้

ในกรณีที่หมายถึง ความสามารถที่เนื่องมาจากสถานการณ์ เราต้องใช้แบบที่หนึ่ง หรือ สองเท่านั้น เช่น เพื่อนชวนไปปีนเขาพรุ่งนี้ แต่เราไปไม่ได้ เพราะติดนัดอื่น หรือเพราะอุปกรณ์ปีนเขาเสียอยู่ ฯลฯ ไม่ใช่เป็นเพราะเราปีนไม่เป็น ก็พูดได้ว่า

• I cannot climb a mountain tomorrow.
• I am not able to climb a mountain tomorrow. หรือ I am unable to climb a mountain tomorrow.

ทั้งสองแบบใช้แทนกันได้ แต่ใช้ capable ไม่ได้ครับ เพราะเป็นไม่ความสามารถชั่วขณะ หรือความไม่สามารถที่บังคับโดยสถานการณ์ แบบที่สองก็ฟังดูเน้นถึงความจำเป็นกว่าแบบแรก ฟังดูเหมือนอยากไปแต่ไปไม่ได้ แต่คนก็นิยม (ผมด้วย) ใช้เวลาไม่อยากไป แต่หาข้ออ้างว่าไปไม่ได้เพราะอะไร เพราะคนฟังฟังแล้วรู้สึกดี อีกตัวอย่างเช่น

• I cannot (หรือ am unable to) meet you because I already have an appointment. ฉันไปเจอเธอไม่ได้ เพราะฉันมีนัดแล้ว

ถ้าต้องการสื่อโดยตรงถึงความสามารถทางกายภาพ หรือทักษะ หรือ แม้กระทั่งจริยธรรม อย่างนี้ก็ควรใช้แบบที่สามครับ เช่น

• He is capable of jumping 10 feet in the air. เขากระโดดได้สูงถึง 10 ฟุต (ใช้ able หรือ can ก็พอได้ แต่ความหมายอ่อน)
• The car is capable of driving itself. รถคันวิ่งเองได้ ไม่ต้องมีคนบังคับ (ใช้ able หรือ can ก็พอได้ แต่ความหมายอ่อน)
• Be careful. He is capable of telling a big lie. ระวังนะ หมอนี้มันโกหกเรื่องใหญ่ ๆ เป็น
• It’s impossible. He is not capable of doing such a thing. เป็นไปไม่ได้หรอก เขาทำเรื่องพรรค์อย่างนี้ไม่ได้หรอก ประโยคนี้เห็นบ่อยครับ เวลาใครเดาว่าใครทำอะไร แล้วอีกคนก็สามารถพูดแย้งขึ้นมาอย่างนี้ ซึ่งอาจหมายถึงทางกายภาพ หรือทักษะ หรือจริยธรรมก็ได้

ability และ capability ก็เป็นคำนามของ able และ capable นะครับ ความหมายในทำนองเดียวกัน ability อาจเป็นความสามารถชั่วขณะ หรือ ความสามารถในเนื้อแท้ก็ได้ แต่ capability คือ ความสามารถในเนื้อแท้ โดยเฉพาะอะไรที่วัดได้ เช่น แสนยานุภาพทางทหาร เขาก็ใช้ military capability เป็นต้น

• He has an amazing ability. เขามีความสามารถที่น่าพิศวง (ใช้ capability ก็ได้)
• North Korea is trying to build its nuclear capability. เกาหลีเหนือพยายามสร้างความสามารถทางอาวุธนิวเคลียร์