clever -[เคล]-เฯอระ- กับ smart -สะ-[มารท]- แปลเหมือนกันว่า ฉลาด คนอังกฤษนั้นใช้คำว่า clever แปลว่า ฉลาดหัวดี มีไหวพริบ แต่คนอเมริกันสมัยใหม่นิยมใช้คำว่า smart มากกว่า คำว่า clever นั้นก็ใช้แทนกันพอได้ แต่ clever จะออกไปในทางหัวแหลม หรือมีเล่ห์เหลี่ยมหน่อย แต่ smart จะออกไปในทางหัวดี ปัญญาดี
เปรียบเทียบประวัติการใช้คำว่า smart กับ clever ในวรรณกรรมของอเมริกัน
ข้อมูลจาก Google Books Ngram Viewer
ผมจะขออธิบายแยกกันในสองสถานการณ์ คือ หนึ่งการใช้คำเหล่านี้อธิบายการกระทำ กับ สอง คือ การใช้อธิบายลักษณะของบุคคล
ถ้าเราเห็นใครทำอะไรฉลาด ๆ หรือ คิดอะไรฉลาด ๆ ออกมา เราจะพูดชมการกระทำนั้นว่า ฉลาด ก็พูดได้ว่า That is clever. หรือ That is smart. ก็ได้ ความหมายเหมือนกัน มันก็มีความรู้สึกต่างกันหน่อยในทำนองหัวแหลม หรือปัญญาดีที่ได้กล่าวมาข้างต้น แต่ก็ไม่สำคัญมากนัก เนื่องจาก ทั้งสองแบบไม่ได้มีความหมายในเชิญลบ ถ้าเป็นเรื่องฉลาดแกมโกง เช่น ถ้าใครบอกวิธีเลี่ยงภาษีแบบที่คนทั่ว ๆ ไปนึกไม่ถึง (แต่ยังถูกกฎหมายอยู่) ผมก็มีแนวโน้มที่จะพูดชมว่า That is clever. มากกว่า That is smart. แต่ทั้งสองแบบก็ยังถือว่าเป็นการชมอยู่ อีกคำที่เหมาะสมกับสถานการณ์ฉลาดแกมโกง ก็คือ slick ถ้าพูดว่า That is slick. อันนี้เริ่มมีความหมายเชิงลบหน่อย ๆ แล้ว จะใช้อธิบายอาการฉลาดแบบขี้โกงก็ได้ หรือฉลาดแบบแยบยลก็ได้ แต่ก็ยังถือว่าเป็นการชมอยู่ ไม่ได้เป็นการด่าว่าขี้โกง หรืออะไร
คราวนี้มาพูดถึงการอธิบายลักษณะของคน ถ้าเราจะชมว่าใครเป็นคนหัวดี ก็ส่วนใหญ่จะใช้ว่า He is smart. หรือจะใช้ He is bright. ก็ได้ หรือ He is sharp. ก็ได้ คำว่า sharp นี่จะเป็นทำนองว่าฉลาดแบบหัวไว คิดได้เร็ว ได้แม่น ทั้งสามแบบนี้ก็เป็นการชมเชิงบวก ดี ๆ ทั้งสิ้น แต่สำหรับคำว่า clever นี่สิ เริ่มมีปัญหาแล้ว ถ้าเห็นใครทำอะไรฉลาด ๆ แล้วเราชมเขาตรงนั้นว่า He’s clever. อย่างนี้ไม่เป็นไร เพราะความรู้สึกยังหมายถึง เป็นการชมการกระทำนั้น ๆ อยู่ แต่ถ้าการพูดไปหมายถึง ลักษณะบุคลิกของคนนี่สิ มันจะเริ่มมีความหมายทางลบได้ เช่น ถ้าคุณครูที่โรงเรียนอยู่ดี ๆ มาบอกว่า ลูกผมฉลาดนะ แล้วใช้คำว่า He’s clever. หรือ He’s a clever kid. อย่างนี้ก็อาจเป็นเรื่องได้ ผมก็ต้องถามเลยว่า มันเป็นยังไง อธิบายมาซิ ยกตัวอย่างมาซิ เขาไปทำอะไรไม่ดีหรือเปล่า เพราะ ความหมายมันกำกวมว่า จะเป็นการชมว่าหัวไว หรือ ชมว่าฉลาดรู้ทางหนีทีไล่ หรือ ชมว่าฉลาดแกมโกง เพราะฉะนั้น ขอให้ก็ขอให้ระวังการใช้หน่อย อันนี้ก็สำหรับเป็นแบบอเมริกันสมัยใหม่นะครับ
ส่วนคำว่า slick นั้น ก็เรียบร้อยไปเลย ถ้าเอามาใช้อธิบายลักษณะของคน ก็จะมีความหมายเชิงลบค่อนข้างแน่นอน เช่น Be careful. He’s slick. ก็หมายความว่า ระวังนะ หมอนี่มันเล่ห์เหลี่ยมเยอะ ไว้ใจไม่ได้
บทความอื่นที่เกี่ยวข้อง
